印尼媒體自荷蘭殖民政府、日本殖民時期、印尼獨立初期（又
分為舊秩序與新秩序政府）到印尼改革時期當中，經歷了不同的統
治者。而在這些統治者當中所頒布出來的媒體相關法令，基本上對
印尼的媒體言論自由發展都有阻礙。
本研究主要是研究各個時期的政府對媒體管理之政策，而印
尼媒體人本身又是如何爭取到媒體該有的言論自由，並且努力的扮
演著監督政府也就是所謂的第四權。歷史研究途徑非常重要。因此
本研究的珍貴點在於，本人從印尼國家圖書館以及印尼國家戰略研
究中心蒐集了印尼的媒體發展史，主要的時間點從荷蘭殖民時期起
自印尼改革時期。並且國內尚未有任何學者將多數的印尼媒體發展
史翻譯成中文。並且也蒐錄了印尼媒體憲法以及媒體與政府或民間
企業的互相控告案例。
本研究的新發現，印尼政治的變遷將媒體推向更自由的道
路？還是媒體的自由發展，影響到政治的變遷？二者之間有相互影
響的效果，在新秩序時期，媒體不過只是統治者的工具，對政府缺
乏批判的能力。在蘇哈托統治末期，媒體逐漸採取主動、開放的立
場，終迫使蘇哈托下台，媒體扮演了一次重要的推動政治變遷的角
色。印尼在經過兩次總統直選的洗禮後，民主化正在穩定地前進，
媒體也慢慢的成熟。相信在民主化的氛圍下，印尼的媒體將會朝正
常的第四權的目標發展。

According to Indonesia’s history, there’s a lot of colonial happened. From
Dutch’s colonial, Japan’s colonial until the independent of Indonesia. By
these periods, the colonial governments made some rules of mass media.
Indonesia mass media can’t development as free as other country, the most
reason caused by these rules.
The point of this study is, how the way of the governing policy of Indonesia
towards mass media. This study also collects some data from Indonesia＇s
National Library and Central Strategy of International Study.
Does the transition of Indonesia’s government effect the mass media’s
development, was the new found of this study.

目次I
圖目次I
第一章 緒論 1
第一節 研究動機與目的 2
第二節 文獻回顧 6
第三節 研究方法 9
第四節 論文架構 10
第二章 印尼媒體的起源 16
第一節 荷蘭殖民時期的媒體 17
第二節 20世紀初的印尼媒體概況 22
第三節 土生華人的媒體 27
第四節 印尼文的媒體 53
第三章 改革開放前政府對媒體之監控 74
第一節 荷蘭殖民時期 75
第二節 日本殖民時期 80
第三節 印尼獨立初期 82
第四節 印尼改革時期 105
第四章 印尼開放時期媒體對政府之管理	111
第一節 對媒體觀念之改變 111
第二節 設立「媒體理事會」（Dewan Pers） 115
第三節 媒體與政府及企業的關係 119
第四節 印尼媒體數量 125
第五節 分析新聞報導 133
第五章 結論 154
參考文獻	161
附錄1 2001-2007年媒體理事會所處理的控告媒體個案 168
附錄2 1999-2007年媒體遭受到控訴的個案 172
附錄3 TVRI（印尼國家電視台）在全國分公司的資料 183
附錄4 媒體基本憲章（印尼文中文對照） 189


圖目次
圖表1 荷蘭時期的報紙分類 25
圖表2 馬來文的報紙分類 56
圖表3 共產黨的20家出版社 63
圖表4 印尼媒體在1928年的數量 67
圖表5 1940年初期有政治色彩的人數 70
圖表6 印尼電視台成立的時間表 128

參考書書目
印尼文書目
Gazali, Effendi, et.al. 2002. “Penyiaran Alternatif Tapi Mutlak”, Jakarta: Departemen Komunikasi Universitas Indonesia.

Gazali, Effendi, et.al. 2003. “Konstruksi Sosial Industri Penyiaran”, Jakarta: Departemen Ilmu Komunikasi FISIP, Universitas Indonesia.

Gouw, Giok Siong, “Warganegara dan Orang Asing”. Jakarta 1960.

Harsono, Andreas, et.al., “Kecepatan, Ketepatan, Perdebatan”, Pantau September 2001.

H. Soebagijo, “Sejarah Pers Indonesia”, Dewan Pers, Jakarta 1977.

Hidayat, Dedy N., et.al., “Pers dalam Revolusi Mei, Runtuhnya Sebuah Hegemoni”, Jakarta, PT Gramedia Pustaka Utama 2000.

Kitley, Philip, “Konstruksi Budaya Bangsa di Layar Kaca”, Jakarta: LSPP, ISAI and PT Media Lintas Inti Nusantara 2001.

Liem, Thian Joe, “Riwayat Semarang 1416-1933”. Semarang. 1933.

Mandolang, Yunita. “Menguak Kegairahan Radio Menyikapi Riset.” Cakram, Januari 2003.

Nio, Joe Lan, “Dari Harian Tionghoa Melaju Mendjadi Harian Nasional Indonesia”. Sudarjo Tjokrosisworo (ed.), Kenangan Sekilas Perdjuangan Suratkabar, Jakarta, 1958.

Perusahaan Jawatan Radio Republik Indonesia. 2000. “RRI 55 Tahun”.

Piliang, Narliswandi. “Televisi di Kantong Segelinir Pemilik”, Pantau, April 2002.

Said, H. Mohammad, “Sejarah Pers di Sumatra Utara dan Masyarakat yang Dicerminkannya”, Percetakan Waspada, Medan 1976.

Sen, Krishna and David T. Hill, “Media, Budaya dan Politik di Indonesia”, Jakarta: ISAI 2001.

Serikat Penerbit Surat Kabar Pusat (ed.), “Garis Besar Perkembangan Pers Indonesia”, Jakarta 1971.

Stanley, “Media: Antara Euforia dan Demokratisasi, Dalam Almanak Parpol Indonesia Pemilu 1999”, Jakarta 1999.

Sudibyo, Agus. “Remuk Redam Suara Publik”, Pantau, April 2002.

Sudibyo, Agus. “Menikung di Tengah Jalan”, Pantau edisi Oktober 2002.

Sudibyo, Agus. “Centang-Perenang Industri Radio”, Pantau, Januari 2003.

Surjomihardjo, Abdurrachman, “Tiga Aliran Pertama dalam Pergerakan Nasional, Kisah dan Tafsir pada Tahun 1917”, PN Balai Pustaka, Jakarta 1978.

Tim Peneliti Sejarah Pers di Indonesia (ed.), “Beberapa Segi Perkembangan Sejarah Pers di Indonesia”, PT Kompas Media Nusantara, Jakarta, Januari 2002.

Tio, Ie Soei, “Pers Melaju-Betawi dan Wartawan”. Istimewa, Surabaya, 1951.

Tjokrosisworo, Sudarjo. “Kenangan Sekilas Perdjuangan Pers Sebangsa, SPS”, Jakarta 1958.

Tjokrosisworo, Sudarjo, “Pers Tionghoa di Tengah-tengah Revolusi”. Sunday Courier, No. 33, Jakarta, 1953.

Toer, Pramoedya Ananta, “Sedjarah Modern Indonesia”. Fakultas Sastra Universitas Respublica, Jakarta 1961.

Wardhana, Veven SP., “Televisi dan Prasangka Budaya Massa”, Jakarta: PT Media Lintas Inti Nusantara 2001.

Antara, 16 October 1957. “Penguaasa Militer Djakarta Raja: Pemberitaan-pemberitaan Sekitar Penahanan Mochtar Lubis Harus Dihentikan”.

Departemen Penerangan RI, Almanak Pers 1977.

Indonesia Raya, 14 August 1956. “Menteri Luar Negeri Tersangkut Perkara 1.500.000 Rupiah”.

Indonesia Raya, 30 October 1968. “Tjatatan Subversif-Buku Harian Mochtar Lubis dalam Penjara Rezim Soekarno”.

Indonesia Raya, 1 September 1958. “Pernyataan Bersama Staf Redaksi IR”.

Indonesia Raya, 14 September 1958. Patah Tumbuh Hilang Berganti”.

Indonesia Raya, 21 November 1958. “Dipinggir Djalan”.

Indonesia Raya, 30 October 1968. “Sepatah Kata Penerbit”.

Indonesia Raya, 10 June 1971. “Indonesia Raya dan Pemilihan Umum”.

Indonesia Raya, 19 November 1970. “PT Badan Penerbit Indonesia Raya”.

Indonesia Raya, 6 August 1973. “Uding Tak Sadar 2 Setengah Jam Karena Pukulan Popor-LBH Tak Dapat Berbuat Apa-apa Karena Kejadian Ini di Banten”.

Indonesia Raya, 30 October 1973. “5 Tahun Lahir Kembali”.

Kompas, 3 November 1999.

Li Po, 12 January 1901.

Li Po, 11 May 1901.

Pedoman, 18 October 1957. “SPS Minta Pembredelan Ir Ditindjau”.

Pemandangan, 24 October 1957. “Pembredelan Suratkabar”. 

Siasat, 23 October 1953. “Bredel”.

Sin Tit Po, 29 September 1932.

Sin Tit Po, 2 December 1929.

Sin Tit Po, 25 December 1932.

Sin Tit Po, 2 December 1939.

Siang Po, 1 July 1930.

Tempo, 2-8 December 2002. “Lonceng Kematian Televisi Nasional”.

Lembaran Negara No.6050 tahun 1999.

Lembaran Negara No.1967 tahun 2001.

英文書目
Adam, Cindy, Soekarno-an Autobiography as Told to Cindy Adams”. Gunung Agung, Jakarta 1966.

Alfian dan Godwin C. Chu, (eds.). 1981. Satelite Television in Indonesia. Jakarta: LEKNAS/LIPI dan East West Centre Honolulu.

Aliansi Jurnalis Independen. 1997. Monitoring Television for the Generel Elections. Jakarta

Article 19 and Institut Studi Arus Informasi. 2000. Indonesia Election Media Monitoring 1999.

Blumer, Jay G. and Michael Gurevitch. 1995. The Crisis of Public Communication. London and New York: Routledge.

Chesney, Robert Mc. 1997. Corporate Media and Threat to Democracy. New York: Sevent Stories Press.

Currant, James and Michael Gurevitch, (eds.). 1992. Mass Media and Sociecty. London and New York: Edward Arnold.

Golding, Peter and Graham Murdock, (eds.). 1997. The Political Economy of the Media. Volume 1. Cheltenham: Edward Edgar Publishing Limited.

G. Nunn, Raymond. Indonesian Newspaper, An International Union List. Distributed by Chinese Materials and Research Aids Service Center Inc. Hawaii 1971.

Crawford, Robert Henry. The Daily Indonesian Language Press of Jakarta: Analysis of two Recent Critical Periods, Ph.D. Thesis Syrause University 1967. University Microfilms Inc., Michigan.

Croescamp, H. Early Schoolmasters in a Developing Country. A History of Experiments in School Education in 19th Century Indonesia. Van Gorcum and Assen, The Netherlands 1974.

Herman, Edward S. and Naom Chomsky. 1998. Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media. New York: Pantheon Books.

Kanahele, G.S., The Japanese Occupation of Indonesia. Prelude to Independence, Unpublished Ph. D. Thesis, Cornell University 1967.

Kishi, Koichi. Recent Japanese Sources for Indonesia Historiography”. Cornell University Press, Ithaca NY 1965.

Kroeskamp, H., Early schoolmasters in a developing country. A history of experiments in school education in 19th century Indonesia. Assen, Van Gorcum & Co. 1974.

Lindsay, Jennifer. 1997. Making Wave, Private Radio and Local Identities in Indonesia. Sidney: SEAP Indonesia, Australia National University.

McNair, Brian. 1994. News and Journalism in the UK: A Textbook. London and New York: Routledge.

Mosco, Vincent. 1996. The Political Economy of Communication. London, Thousand Oaks: SAGE Publications.
Nagazumi, Akira, The Dawn of Indonesian Nasionalism, The Early of the Budi Utomo 1908-1918. Institute of Developing Economies, Tokyo 1972.

Oey Hong Lee, Indonesia Government and Press during Guided Democracy. Inter Documentation Company AG ZUG, Switzerland 1971.

Suryadinata, Leo. The Pre-World War II Peranakan Chinese Press of Java. Ohio 1971.

IPI Report, bulletin of International Press Institute, March 1961. “A Problem which Faces in Many Lands To-day, Compromise – or Capitulate?”.

International Press Institute, 7 April 1961. “The Case of Rosihan Anwar”.

荷蘭文書目（透過印尼文翻譯版）：
Drewes, G.W.J., De strijd om de persvirijheid en de oudste inlandsche couranten. Koloniale Studien, Batavia 1934.

Erkelens, J., Krant in Indonesia, Verslag van een onderzoek in Nederland naar de opkomst van het Indonesische nieuwsblad. Ph.D. Thesis. Vrije Universiteit, Amsterdam 1971.

Fasseur, C., Indische Persperikelen 1847-1860: Bijdrage en Mededelingan Betreffende de Geschiedenis der Nederland. Nederland 1976.

Koch, D.M.G., Verantwoording, Een, halve eeuw in Indonesia. Bandung 1956.

Kwee, Kek Beng, De Chineesche Pers in Nederland-Indie. Koloniate Studien 1935.

Liem, Thian Joe, Journalistiek Tionghoa-Melajoe. Sin Po Wekelijksche Editie, No. 840-845. 1939.

Wijnmalen, T.L.L., Eersteling onder de Indische Niewusblade. Sourabaja-Java. 1874.

中文目錄：
陳鴻瑜，印度尼西亞史。鼎文書局，台北，2008年。

網路：
http://www.pikiran-rakyat.com

http://www.tempointeraktif.com

http://en.wikipedia.org

http://www.budaya-tionghua.org

http://www.tvri.co.id

http://www.depkominfo.go.id

http://www.asiawaves.net

http://www.indopubs.com

http://www.tokohindonesia.com